ขั้นตอนและพิธีกรรมโนราโรงครู
การแสดงโนราโรงครูมีขั้นตอนการประกอบพิธีกรรมและการแสดงใช้เวลา 3 วัน 2คืนกำหนดวันแรกคือวันพุธ วันพฤหัสบดีและวันศุกร์ในแต่ละวันจะมีจุดมุ่งหมาย ความสำคัญและประโยชน์คุณค่าของพิธีกรรมการแสดงต่อไปนี้
(รูปการแสดงโนราในงานมหกรรมโนราโรงครู)
พิธีกรรมวันพุธ
เป็นวันแรกของพิธีกรรม เริ่มจากเจ้าภาพจะต้องให้หมอไหว้พระภูมิเจ้าที่ ตอนเช้า ณ บริเวณบ้านหรือโรงโนรา เพื่อเป็นศิริมงคลเมื่อถึงเวลาตอนเย็น คณะโนราได้เดินทางมาถึงบ้านเจ้าภาพจะต้องนำขันหมากไปรับโนรา เป็นการให้เกียรติและแสดงความเคารพ แก่คณะโนราโดยนายโรงจะทำพิธีทักโรง (บอกกล่าวเจ้าที่เจ้าทาง) และเข้าโรงโนราเป็นคนแรกหลังจากนั้นคณะโนราเจ้าเข้ามาในโรงพร้อมอุปกรณ์ต่างๆ ช่วงระยะเวลาดังกล่าวเป็นเวลาโพล้เพล้ หรือ เวลาที่นกกำลังชุมรังเมื่อวางอุปกรณ์เรียบร้อยแล้ว โนราจะนำเครื่องดนตรีมาวางกลางโรงเรียกว่า ตั้งเครื่องบรรเลงจังหวะโดยทั่วไปสั้นๆ
ไม่เกินห้านาทีเพื่อตรวจสอบความเรียบร้อยของเครื่องดนตรีเป็นการเสร็จพิธีการตั้งเครื่อง หลังจากนั้นจะเป็นการประกอบพิธี ดังต่อไปนี้
1.เบิกโรง เพื่อขอสถานที่ตั้งโรงโนราและเปิดโรงพิธีให้ครูหมอเข้าสู่โรงพิธี
2.ลงโรง เพื่อประกาศให้ทราบว่ามีการแสดงโนรา
3.กาดครู เป็นการร้องกลอนเพื่อสรรเสริญครู
4.ชุมนุมครูเทวดา เป็นการร้องเชิญวิญญาณครูและเทวดาให้เข้ามา
5.กราบครู เป็นการกราบครูขออธิษฐานขออำนาจครูหมอดลบันดาลให้เจริญรุ่งเรืองมีลาภผลห่างพ้นภัยอันตราย
6.เซ่นครูหมอ การจุดธูปเทียนและประพรมเหล้าไปที่เครื่องบูชา
7.รำถวายครู โดยโนราใหญ่จับบทตั้งเมืองเพื่อระลึกถึงเมืองของพระยาสายฟ้าฟาดคือโรงโนรา
8.รำเล่นสนุก เป็นการรำโนราเพื่อความสนุกสนานจะรำแบบโบราณหรือรำแบบสมัยนิยมก็ได้
(รูปการแสดงโนราในงานมหกรรมโนราโรงครู)
พิธีกรรมวันพฤหัสบดี
ถือว่าเป็นวันพิธีใหญ่จะมีขนบนิยม 2 แบบคือ
1.รำเพื่อแก้บนและแก้เหมรย
2.รำเพื่อประกอบพิธีกรรมเบ็ดเตล็ดต่างๆ เช่น ครอบครู สอดไหมร
จากพิธีกรรมในวันนี้จะมีองค์ประกอบหลัก 3 ส่วน
1.พิธีกรรมขอความเป็นศิริมงคลแก่โนรา เป็นพิธีตอนต้นซึ่งมีการกาดครู ชุมนุมครู
ไหว้สัสดี จับบทแสงทอง หลังจากนั้นจะเตรียมตัวประกอบพิธีเบ็ดเตล็ดต่าง ๆ เช่น ครอบครูโนรา สอดเครื่อง สอดไหมร
2.พิธีกรรมการรำถวายครูหมอเป็นพิธีการซึ่งมีวีธีการแต่งพอก เพื่อรำในกระบวนการหลักของโนรา โนราโรงครูรำให้ครบสิบสองบทตั้งแต่บทคุณครู บทครูสอน บทสอนรำ บทปฐม บทลูกอ่อน บทฝนตกข้างเหนือ บทฟ้าลั่น บทกาน้ำ บทใจชาย บทโสกัง บทระไวระเวก บทพลายงาม รำท่าครูสิบสองท่าถวายศาล และแสดงเรื่องสิบสองเรื่อง หลังจากรำเสร็จแล้วจะมีพิธีการรักษาโรค
3.พิธีการเชิญครูหมอมาเข้าทรง และรับเครื่องสังเวย จะเริ่มทำพิธีตอนกลางคืน เริ่มตั้งแต่ลงโรง กาดครู เชิญครู ชุมนุมเทวดา เชิญครูหมอตายายมาประทับทรง และพบปะเจ้าภาพ ลูกหลาน และแก้บนต่าง ๆ หลังจากแก้บนหมดทุกคน แล้วเชิญครูหมอกลับ
(รูปการแสดงโนราในงานมหกรรมโนราโรงครู)
พิธีกรรมวันศุกร์
เป็นวันที่สามหรือเป็นวันส่งครูในวันนี้จะมีพิธีกรรม 3 อย่างคือ 1.พิธีชาครูหมอ
2.พิธีส่งครู 3.พิธีตัดเหมรย ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้
1.พิธีชาครูหมอเ
ป็นพิธีที่เจ้าภาพและลูกหลานรวบร่วมเงินทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปให้ตายายโนราโดยโนราใหญ่ เป็นผู้ร้องกลอนชา (บูชา) และขอพรจากครูหมอตายายโนรามาช่วยคุ้มครองในโชคลาภ
2.พิธีส่งครู ส่งเทวดา เป็นการร้องส่งครูหมอตายายโนราและเทวดาทั้งหมดที่เชิญมาสู่พิธีให้กลับที่ของตน
3.พิธีตัดเหมรย เป็นพิธีที่แสดงว่าสัญญาและพันธะที่เจ้าภาพได้บนบาลไว้ กับครูหมอโนราได้ขาดกันแล้ว เพราะได้แก้บนให้แล้วในพิธีจึงทำเอาเคล็ด โดยโนราใหญ่ใช้พระขรรค์ตัดสิ่งต่างๆในโรงโนราเช่น เชือกมัดขือโรง
บายศรีท้องโรง จากบนศาลสามตับ เชือกผูกผ้าเพดาล ห่อเหมรย ที่วางบนศาลพร้อมว่าคาถากำกับหลังจากนั้นมาพลิกเสื้อคล้ากลางโรงให้หายขึ้นเป็นการเลิกหรือลาโรง
จากพิธีกรรมดังกล่าว สื่อให้เห็นจารีตประเพณีที่เหมาะสม และถูกต้องตามกาลเทศะซึ่งครูโนราได้วางเป็นแบบแผนที่ดีเอาไว้ให้ปฏิบัติต่อกันมาพิธีกรรมต่างๆ
จะเริ่มต้นดังนี้พิธีเริ่มตอนสายๆของเช้าวันศุกร์ เริ่มลงโรงกาดครู ชุมนุมครู ชุมนุมเทวดา
โนราทั้งหมดรำถวายครูรำสิบสองบทและเล่นสิบสองเรื่องแบบสั้นๆ หลังจากนั้นร้องบทชาครูหมอ บทส่งครูส่งเทวดา ตัดเหมรย และลาโรง
ถ้าหากบางแห่งเจ้าภาพบนไว้ว่ามีคล้องหงส์แทงเข้จะต้องรำบทคล้องหงส์และบทแทงเข้หือแทงจระเข้ก่อนแล้วจึงตัดเหมรยและลาโรงซึ่งพิธีกรรมต่างๆเหล่านี้เริ่มตั้งแต่ตอนสายละสิ้นสุดไม่เกินบ่ายสามโมง
ขอขอบคุณข้อมูล จากเอกสารวารสารมหาวิทยาลัยทักษิณสงขลา
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น